09.02.2020

21 Mayıs 1927 de Atlantik okyanusunun bir havacı tarafından geçilmesi yeni ufuklar açmıştı. Charles Lindberg 20 Mayıs 1927 de New York yakınlarındaki Roosevelt havaalanından “Spirit of St.Louis” ismini verdiği uçağı ile; sabah saat 07:52 de  kalktı. Atlantik üzerinde tam 3600 deniz mili (5790 km.)- 33,5 saat uçarak, 21 Mayıs 1927 de Paris’ in Le Bourget havaalanına akşam saat 22:21 de indi. Bu dünya için yeni bir umuttu ve Charles Lindberg bir havacılık kahramanı olarak tarihte yerini aldı.

Bu rekordan tam dört yıl sonra, yine New York yakınlarındaki Floyd Bennett havaalanında hummalı bir çalışma vardı. Dünya uzun mesafe uçuş rekorunu yenilemek isteyen iki pilot uçaklarını bu uçuş için hazırlamakla meşguldü. Bu pilotlar JOHNNIE POLANDO ve RUSSEL BOARDMAN’ dı. Uzun mesafe uçuş rekorunu kırabilmek için seçtikleri varış noktası ise İSTANBUL’ du.

Uçakları “NC-779W” tescil numaralı “BELLANCA SKYROCKET” dı. Uçağa “CAPE COD” adını vermişlerdi. Bu uçağa daha fazla yakıt alabilmek için gerekli değişiklikleri yaptılar ve yeni bir  pusula sistemi taktılar.

JOHNNIE POLANDO ve RUSSEL BOARDMAN kalkıştan hemen önce

Hazırlıklar tamamlandıktan sonra 28 Temmuz 1931 de saat 06:00 da New York-Brooklyn Floyd Bennett havaalanından kalktılar. Yanlarında sadece harita, 16 adet New York Times gazetesi, ABD’ deki Türkiye Büyükelçisi Ahmet MUHTAR’dan Gazi Mustafa Kemal Paşa’ ya bir mektup, iki kızarmış tavuk, ekmek, su ve kahve vardı. Uçağa daha fazla yakıt alabilmek için paraşüt, telsiz gibi önemli sayılacak malzemeler alınmamıştı.

Oniki bin feet’ e tırmanıp kuzey doğuya doğru uçtular. İlk kontrol noktaları olan Newfounland’ de bir deniz feneri üzerine ilk New York Times gazetesini attılar. Daha sonra batıya dönerek okyanus üzerinde ve bulut içi uçuşa devam ettiler. 29 Temmuz sabahı ufukta sahil şeridini gördüler Kontrol noktaları olan Londra ve Paris üzerinde yine gazette attılar. Daha sonra Münih’in güneyinden Alp dağlarını geçerek Tuna’ya ulaştılar. Artık kaslarında uyuşmalar başlamış ve her ikisi de derin uyku isteğine tutulmuştu.

Sırayla otuzar dakika uyudular. Son kontrol noktaları olan Sofya’yı geçtikten sonra heyecanları iyice artmıştı. Yakıtları kritikti. Havadan İstanbul’u gördüler ve ilk denemelerinde başarıyla Yeşilköy havaalanına indiler. 30 Temmuz 1931 de yerel saat 13:16 yı gösteriyordu. Park yerine gelip motoru durdurduklarında sadece on beş dakikalık yakıtları kalmıştı ve bir pas geçmeye dahi yetmeyebilirdi. Böylece en uzun mesafe uçuş rekorunun sahibi oldular.

Motor durdurmadan evvel Türk karşılama ekibi

İstanbul’ a varış ve Cape Cod’ un sağında Polando

Boardman Yeşilköy’ de uçaktan iniyor

Kendilerini ilk olarak tören kıtası, Türk Delegasyonu  ve ABD Büyükelçisi Joseph Grew karşıladı. Kendilerine Yeşilköy’de bir karşılama kokteyli verildi.

Evet yeni Dünya uzak mesafe rekoru kırılmıştı: kat edilen mesafe 5011.8 deniz mili (8065,736 km) ve 49 saat 8 dakika uçuş. Bu uçuş New York – İstanbul arasında yapılan ilk uçuştu.

Boordman, Russell ve sağda ABD Büyükelçisi Grew

Günün Cumhuriyet gazetesi

Rekortmen pilotlar Pera Palas’ ta yeteri kadar dinlendikten sonra Türk tarafı ve ABD Büyükelçiliği tarafından verilen yemeklere katıldılar. Kendilerinin ziyaretini takip eden  Havacılık ve Spor Dergisi muhabirlerinin ilk gelişlerinde çektikleri fotoğrafı imzaladılar.

Daha sonra Zafer Anıtına çelenk koydular ve Bebek’ te Türk sporcularla buluştular.

Boardman ve Polando Taksim Zafer anıtı önünde

Daha sonra bir tekneyle Yalova’ ya geçtiler. Burada Başbakan İsmet İnönü tarafından kendilerine Türk Hava Kurumu’ nun elmas, safir ve yakutlarla bezenmiş brovesi takdim edildi. (Bu brove daha önceden Charles Lindberg’in annesine ve Karadenizi uçarak geçen bir Rus pilotuna verilmiştir.)

Az sayıda yapılan el işi taşlı THK brovesi

ABD Büyülelçisi Grew, Boardman, İsmet İnönü ve Polando

Daha sonra Yalova’ da Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e takdim edildiler.

ABD Büyülelçisi Grew, Boardman, Atatürk ve Polando

Ulu Atatürk Bu buluşmada şu Konuşmayı yapmıştır:

Harikulade seyahatinizi Türk Milleti yüreklerden taşan takdir ve muhabbetle karşıladı. Amerika semasında yükselerek Türk semasından belirecek kıymetli misafirleri oradan uçtukları andan itibaren Türkiye; ufuklarına geldikleri ve topraklarımıza kondukları dakikaya kadar alaka ve heyecanla takip etti. Muvaffakiyetinizi can ve gönülden diledi, ve kendi muvaffakiyeti gibi sevindi.

Filhakika muvaffakiyetiniz hem fennin hem de bilhassa meharet ve cesaret itibarile insane  kudretinin emsalsiz zaferidir.

Kıt’alar birleştirirken milletleri, biribirinin saadetleri ve kaderlerile alakadar olan aile efradı haline getirirler.

Şüphe etmem ki, siz medeniyetini hayranlıkla takip ettiğimiz Yeni Dünya’nın büyük diyarı ile Eski Dünya kıt’alarının mültekasında bulunan Yeni Türkiye’yi böyle vasıtasız birleştirirken Amerikalıların ve Türklerin kalplerini de birbirine daha ziyade yaklaştırdınız.

Bu günün gençliği; zamanımıza kadar beşeriyetin tahayyül etmediği semavi yollardan insanlar arasında, milletler arasında, yüksek dostlukların yüksek muhabbetlerin müessisleri oluyor. Bu ulvi hedeflerin ulvi işaretlerini veren Amerika!nın sizin gibi cessur ve idealist gençlerini karşımda görmekle, onlarla görüşmekle müftehir ve bahtiyarım.

Siz semada güzel bir yol çizdiniz. Bu seyahatiniz Türk Tayyarecilerine de hazırlanmak için büyük bir teşvik olacaktır.

Sizi  hararetle tebrik ederim. Şahızlarınızda muhterem  Amerika Milletini, Amerika bilgi ve tekniğini ve Amerika tayyareciliğinin kahraman mümessillerini selamlarım.

Yüksek camianızı dünyada yüksek bir suretle temsil eden muhterem Reisicümhurunuzu bu güzel münasebetle ve muhabbetle yadederim, ve size muvaffakıyetler temenni ederim.

Daha sonara ABD Büyükelçisi Grew söz alarak şunları söylemiştir:

Reisicümhur hazretlerinin iltifat ve takdirlerinden çok mütehassis ve minnetarız. Siz, kendinizde ve Türk Milletinde mevcut olan evsaf ve hasletleri başkalarında gördüğünüz zaman takdir etmesini ne kadar iyi iyi biliyorsunuz.

Türk Milletinin yüksek evsafını nefsinde cem’eden zatı devletlerinin bu iltifatını hiçbir zaman unutmıyacağız. Bu hadise Türkiye – Amerika arasındaki dostluğu takviye ettirecek mahiyette olduğu için seviniyorum.

Atatürk de cevaben :

Böyle kahramanlar yetiştiren büyük millet burada daima muvaffakıyetle temsil eden zatı devletlerini bilhassa tebrik ederim. Bu mes’ut hadisenin iki memleket arasındaki muhabbeti daha ziyade arttıracağı hakkındaki görüşünüze tamamile iştirak ederim.

Daha sonar konukların onuruna verilen akşam yemeğine geçilmiştir. Bu yemekte Ulu Atatürk şu konuşmayı yapmıştır:

Ben Amerika’nın bu kahraman çocuklarını, kahramanlığın bütün evsafına malik ve bu evsafı bütün cihan karşısında tatbike muannidane müteşebbis gördüm. Kendileri yüksek kahramanlıkarını, yüksek tevazu içinde gizliyorlar. Ümit ederim ki, beklerim ki, bu gençler bu gün yaptıklarından daha büyük fili eserler sahibi olacaktır, .bu sevinçlerin en yükseğini en derin hassasiyetle Türk Milletinin duyacağına şüphe yoktur. Çünkü Türk Milleti güzel her şeyi, her medeni şeyi, her yüksek şeyi sever, takdir eder.

Fakat muhakkaktır ki, her şeyin fevkinde tapındığı bir şey varsa o da yüksek kahramanlıktır. Bu sözlerim şüphesiz bugünkü müteyakkız Türk Gençliğinin kulaklarında yüksek ve müessir akisler yapacaktır. Yüksek hasletlerine emniyetle baktığım Türk Çocuklarından daha az şey istemem.

NOT: Bu konuşmalar 15 Eylül 1931 tarih ve 55 sayılı Havacılık ve Spor dergisinde yayınlanmış ve buraya aynen aktarılmıştır.

Boardman ve Polando on gün Türkiye’ de kaldıktan sonra  9 Ağustos 1931 tarihinde Marsilya’ ya uçtular. Buradan gemiyle ABD ye geri döndüler.

Boardman ve Polando dönüş öncesi Yeşilköy’ de

Dönüşlerinde New York ve Boston valileri tarafından kabul edildiler. Daha sonra Beyaz Saraya davet edildiler ve Başkan Herbert Hoover tarafından kabul edildilerek, “Distinguished Flyind Cross” madalyası ile taltif edildiler.

Boardman, Başkan Hoover ve Polando Beyaz Sarayda

Daha sonra ayrı olarak havacılık çalışmalarına ve uçuşlarına devam ettiler. 1 Temmuz 1933 tarihinde Russel Boardman katıldığı bir hava yarışında, Gee-Bee Model R uçağıyla kalkışta yere çarparak hayatını kaybetti.

Russel Boardman yarıştan hemen önce

Johnnie Polando 1939 yılında orduya katılarak Yüzbaşı rütbesiyle pilot olarak görev yaptı.

Yüzbaşı Polando

Polando ikinci dünya savaşından sonra memleketi Hyannis, Massachusetts’ de yaşadı ve pilot olarak çalıştı. 1981 yılında Polando hayattayken bu şehrin yerel havalimanına Boardman ve Polando adı verildi.

Polando 81 yaşında

Havalimanı plaketi

1981 yılında emekli olmasına rağmen uçmaya devam etti. 18 Temmuz 1985 te kalkışta geçirdiği bir kaza sonucu hastaneye kaldırıldı. Tedavisi devam ederken 11 Ağustos 1985 de vefat etti.

Eşi Dorothy (Dode) Polando, kocasının hayatını kendi ağzından yazarak 2000 yılında “Wings over Istanbul” adıyla yayınladı. Bu kitabın Dorothy Polando imzalı bir kopyası kütüphanemi süslüyor.

İstanbul‘ a yapılan bu uçuş Türk havacılarını cesaretlendirmiş, ülkemizin tanınmasını sağlamış ve iki ülke arasındaki siyasi bağları güçlendirmiştir

Kaynaklar: Wings over Istanbul-Johnnie Polando / Havacılık ve Spor Dergisi sayı:55