24.01.2019

Yapım özellikleri ile havacılığa yön veren bir çok uçak vardır. Bu uçakları yapanlar havacılığı yeni ufuklara taşımıştır. Örnek vermek gerekirse Cirrus uçak imalatçısı, arıza halinde pilotun sağ salim yere inebilmesi için uçak paraşütü geliştirmiştir.  Ve hatta bu sistemle yaklaşık yüz pilotun hayatını kurtarmıştır.

Ama diğer uçaklarda kullanım alanı bulamadığı için havacılıkta çığır açamamıştır. Havacılık literatürüne bakıldığında, batılılar her zaman olduğu gibi nalıncı keserini çok kullanır. Objektif düşünceyle yaptığım araştırmada transformasyonel uçakları şu şekilde sıralayabiliriz:

1- Kitty Hawk ; Wright Flyer

İki bisiklet tamircisi kardeş tarafından 1903 yılında yapılan ve tarihe ilk “uçan uçak” olarak geçen deneysel uçak, havacılığı başlatmıştır. Bu nedenle ilk sırayı hak ediyor. 1905’te yaptıkları ikinci uçak ise üç boyutta hareket edebilen ilk uçak olarak tarihe geçmiştir.

İlk uçuş

2- Deperdussin Monocoque

1911’e kadar yapılan uçaklar genellikle kafes şeklinde idi. İlk uçuşunu 1911’de yapan Deperdussin monokok tek şasi üzerine monokok olarak yapılan ilk uçaktır. Bu nedenle uçakların monokok olarak yapılmasına öncülük etmiştir. İsmini yapımcısı Armand Deperdussin’den alır. Hava yarışlarında kullanılan bu uçaktan sonra, uçak imalatçıları monokok yapıma yönelmişler ve daha sağlam uçaklar üretmeyi başarmışlardır.

Deperdussin Monocoque

3- Sikorsky Il’ ya Muromets

Uçak ve helikopter üreticisi İgor Skorsky tarafından üretilmiş dört motorlu bir uçaktır. İsmini bir Rus masalında geçen savaş kahramanından alır.

Özelliği ise ilk defa çift kumandanın kullanıldığı uçak olmasıdır. Kabin ısıtması, tuvalet ve yatak odası ilk defa bu uçakta yapılmıştır.

İgor Sikorsky Temmuz 1914’de bu uçakla St. Peterburg’dan Kiev’e uçmuş ve geri dönmüştür. Bu uçağın diğer özelliği ise hem askeri hem de sivil amaçla kullanılan ilk uçak olmasıdır.

İgor Skorsky daha sonra ABD ye gitmiş ve orada dünyanın en iyi helikopterlerini üreten şirketi kurmuştur.

Il’ya Muromets

4- Junkers Ju-13 (F-13)

Ju-13 dünyada tamamen metalden yapılan ilk uçaktır. 1919’da ilk uçuşunu yapan bu uçak uzun yıllar kargo ve yolcu uçağı olarak hizmet etmiştir. Toplam 322 adet üretilmiştir. 1930’a kadar serviste kalmış ve Almanya tarafından ABD dahil birçok ülkeye satılmıştır.

Ju-13

5- Zeppelin-Staaken (Rohrback)  E.4/20

İlk dört motorlu, tamamen metal yolcu uçağıdır. Adolf Rohrback tarafından dizayn edilmiştir. 1920’de ilk uçuşunu yapan bu uçak sadece bir adet üretilmiştir. Günümüz yolcu ve kargo uçaklarının ilk örneğidir. Havacılık tarihçilerine göre Almanya dünya savaşlarını kaybetmeseydi, Adolf Rohrback Almanya’ nın Boeing’i olurdu.

E.4/20

6- Baumer Sausewind

Alman Baumer uçak fabrikasında, Mühendis Walter Günter tarafından dizayn edildi. Dünyanın ilk eliptik kanatlı uçağıdır. İlk uçuşunu 1925’de yaptı. Baumer uçak fabrikasının kapanmasından sonra Heinkel firmasına geçen Walter Günter, eliptik kanatlı ikinci uçağı olan Heinkel He 70 Blitz’i yarattı. İkinci Dünya savaşında kullanılan unutulmaz av uçaklarının çoğu; spitfire gibi, eliptik kanatlı uçaklardı.

Baumer Sausewind

7- Dornier Wal

İlk uçuşunu 1922 de yapan Dornier Wal, duraliminyumdan yapılmış bir deniz uçağıdır. Dünya çapında birçok ülke tarafından kullanılmış ve birçok versiyonu üretilmiştir. Atlantik ve Pasifik okyanusları ve kutuplarda görev yapmıştır. Askeri ve sivil amaçlı kullanılan bu uçak, en fazla kullanılan deniz uçağı olmuştur. 300’e yakın üretilen bu uçak 1950 yılına kadar hizmette kalmıştır.

Dornier Wal

8- Douglas DC-1

Amerikan TWA Havayolu şirketi 1930’larda bir çok uçağını kazalarda kaybedince yeni bir uçak arayışına girer. Açılan ihalede aranan özellikler tamamıyla metal kanatlar ve aksam, Katlanabilir iniş takımı, Bir motor arızalansa bile uçağın inme yeteneğini muhafazasıdır. İhaleye giren dört şirketten biri olan Douglas Company kendi serisinin ilk uçağı olan DC-1’i üretir. Bu uçak aranan tüm özellikleri taşımaktadır. İlk uçuşunu 1933’de yapar. Tek prototiptir.

DC-1

İhaleyi kazanan Douglas şirketi DC-1 geliştirerek 1934’de DC-2 modelini üretir. Bu uçaktan 198 adet üretilmiş ve TWA, KLM, PAN AM şirketleri tarafından kullanılmıştır.

DC-2

Douglas şirketi DC-2 üretimine devem ederken geliştirme çalıştırmalarını da sürdürür. 1935’te DC-3 modeli yaratılır. Bu model havacılık tarihinin en mükemmel tasarımlarından biri olarak kabul edilmektedir. Lisans altında Rusya (Lisunov Li-2) ve Japonya (Showa L2D) tarafından üretilir. Askeri modeli olan C-47 Dakota bir efsanedir. 23.000’den fazla üretilen bu uçak hala uçmaktadır.

DC-3

TWA ihalesine giren şirketlerden biri Boeing’di. Ürettikleri Boeing-247 modeli ihaleyi kaybettiler. İlerleyen yıllarda Mc Donalds şirketiyle birleşen Douglas, daha sonradan Boeing tarafından satın alındı. Kaderin cilvesi bu olsa gerek!

Boeing-247

9- Lockheed XC-35

XC-35 kabin ve kokpiti basınçlandırılmış ilk uçaktır. Amerikan ordusunda mühendis olarak çalışan Binbaşı Carl Greene ve Binbaşı John Younger tarafından 1937’de gerçekleştirilmiştir. Lockheed Model 10 Electra uçağının modifiye edilmesiyle yapılan uçağın kabin basıncını uçuş mühendisi manuel olarak kontrol ediyordu.

XC-35

Bu sistemi ticari uçaklarda ilk uygulayan şirket Boeing oldu. Boeing-307 ilk basınçlandırmalı yolcu uçağı olarak uçmaya başladı.

Boeing-307

10- Messerschmitt Me-262 Schwalbe

Her  ne kadar İngilizler  Gloster E.28/39’un ilk üretilen jet uçağı olduğunu iddia etseler de ilk jet uçağı Almanlar tarafından yapılan ve ikinci dünya savaşında kullanılan Me-262 Schwalbe’dir. 1430 adet üretilmiştir. Tasarımına 1936 yılında başlanmış ancak 1941 yılında ilk uçuşunu yapmıştır. 1944’de servise girmiş ancak Almanlar için savaşın sonu gelmiştir.

Me-262 Schwalbe

11- Mig-15

Mig-15, ikinci dünya savaşından sonra en çok üretilen ve en efektif şekilde kullanılan av uçağıdır. 15.000 den fazla üretilmiştir. Bir çok savaş ve krizde kullanılmasına rağmen, özellikle Kore savaşında Amerikan bombardıman ve av uçaklarına karşı kazandığı üstünlükten dolayı adını duyurmuştur. Günümüzde halen uçan modelleri vardır.

Mig-15

12- Bell XS-1

Ses süratini ilk geçen uçaktır. Robert J.Woods tarafından tasarlanan roket motorlu bu uçak ilk uçuşunu 1946’da yaptı. 1947’de ellinci uçuşunda Yüzbaşı Charles Yeager tarafından düz uçuşta ses süratini geçerek tarihe adını yazdırdı.

Bell XS-1

13- Boeing 367-80

Boeing 367-80, Boeing-707’nin ilk prototipidir. Arkaya doğru ok kanatlı, kanat altı motorlar, basınçlandırılmış kabini ile günümüzün uçaklarının dedesi olarak kabul edilir. İlk üretildiği 1955 yılından günümüze kadar üretilen uçaklara kadar yolcu uçaklarının genel yapısı Boeing-707 ile aynıdır. Birçok askeri versiyonu da bulunan bu uçak hala uçmaktadır.

Boeing-707

14- Tu-144

Tu-144 Alexei Tupolev tarafından tasarlanmış, dünyanın ilk süpersonik yolcu uçağıdır. İlk uçuşunu 31 Aralık 1968’de yapmıştır. Rakibi  Concorde ise ilk uçuşunu 2 Mart 1969’da yapmıştır. Soğuk savaş döneminde teknoloji hırsızlığının had safhada olduğu dönemin iki uçağı Tu-144 ve Concorde tasarımlarının benzerliği inanılmazdır. Hatta batılılar Tu-144’e “Conkordski” lakabını uygun görmüşlerdir. Ancak Ruslar bu yarışta öne geçmişlerdir. Toplam olarak 16 tane üretilmiştir.

Tu-144

Tu-144, 1973 Paris hava gösterisine katılır. Gösteri uçuşu için kalkış yaptığında hemen koluna bir Fransız Mirage keşif uçağı gelir. Amacı uçağın yakın fotoğraflarını çekmektir. Tu-144 ekibi bu uçaktan kurtulmak için manevralar yaparken uçuş zarfı dışına çıkarlar ve uçak düşer. Altı uçuş ekibi  ve yerde sekiz kişi hayatını kaybeder. Kaza kırım araştırması Fransız hava kuvvetlerine verilir ve doğal olarak bir sonuç çıkmaz.

Tu-144

Elektrikli servo ile çalışan kumanda yüzeylerini kullanan ilk uçak Tupolev ANT-20 “Maksim Gorki”dir. İki adet üretilmiş ve 1934’de ilk uçuşunu yapmıştır. İlk tamamen Fly-by-wire sistemi 1968’de Apollo uzay aracının Lunar iniş modülünde kullanıldı.

Tupolev ANT-20

15- F-16/Airbus A-320

1970’li yıllarda Fly-by-wire sistemi analog ve dijital olarak deneysel amaçlı birçok uçakta kullanıldı. Ancak yaygın ve operasyonel olarak Fly-by-wire sistemi ilk olarak askeri amaçlı F-16 uçağında; sivil amaçlı olarak ilk defa Airbus A-320 uçaklarında kullanılmıştır.

F-16

A-320

16- Harrier / Yak-38 / V-22 Osprey

1950’li yıllarda bilim adamları ve uçak tasarımcıları, dikine kalkıp inebilen sabit kanatlı uçak yapımı için ter döktüler. Sonuca giden yol egzozu hareketli turbofan motorlarda buldular. İngiliz Hawker Siddeley şirketi İlk Harrier uçağını 1967’de uçurmayı başardı.

1969’da servise giren Harrier uçakları hala görevlerini sürdürmektedir. Rus Yakovlev şirketi de Yak-38 uçağını 1971’de uçurarak VTOL teknolojisinde ben de varım dedi.

Harrier

Yak-38

İlk dikine kalkıp inebilen sabit kanatlı ve pervaneli uçak ise Bell V-22 Osprey’dir.

V-22

Havacılıkta gelişmeler aralıksız devam etmektedir. Yeni çığırlar açmak için kompozit malzeme, bioyakıt, elektrikli  motor üretme ve yazılım çabaları halen daha sürüyor. Yüksek maliyetli bir sektör olan havacılıkta yeni buluşların ve gelişmelerin insanoğlunu mutlu etmesi dileklerimle.

Sevgiyle kalın.