04.03.2020

İkinci Dünya savaşı başında İngilizler radarı pratik olarak kullanmaya başladılar. 1940 yılı sonuna kadar da yer radar ağını tamamlayarak Almanlara karşı büyük bir avantaj elde ettiler. Radarı ilk bulan Alman bilim adamları olmasına rağmen, Alman siyasi ve askeri otoriteleri radarın önemini tam olarak kavrayamamışlardı.

Ancak yer radarlarının menzili kısaydı ve sadece ufka kadar olan bölgeyi tarayabiliyordu. Halbuki Almanlar Nisan 1940’ta uzun menzilli Focke-Wulf 200 C1 Condor uçaklarını kullanmaya başlamışlardı. Bu uçaklar Atlantik’ teki savaş ve ikmal gemilerini batırıyorlar ve büyük zararlar veriyorlardı. Radar bu konuya nasıl yardımcı olabilirdi?

Focke-Wulf 200 C1 Condor

Bu sorunun cevabı ise havada uçabilen radarlardı. Fakat o günkü radarlar büyük ve hantaldı. İngiliz bilim adamları radarı ufaltmak için çalışmalara başladılar. Bu proje için büyük bir uçak gerekliydi. 1942 yılında 340 kilo ağırlığında bir radar ve 4,6 boy  ve 28 santimetre eni olan anteni geliştirdiler. Bunu ilk önce B-24 bombardıman uçağına monte etmek istediler mümkün olmayınca Vickres Wellington uçağına monte ettiler. Böylece dünyanın ilk erken uyarı uçağı ortaya çıktı.

Wellington erken uyarı uçağının anteni

Vickers Wellington uçağı havada

İngilizlerin bu projesi başarılı olamadı. Sebebi ise aktarma sistemi olarak telsiz kullanılması ve bunun yeterli olmaması ve yer ekolarıydı. Ancak 1942 de Yapılan bu uçak 1945 yılına kadar kullanıldı.

Aynı yıllarda Atlantik ötesinde de erken uyarı sistemleri için hummalı bir çalışma vardı. Amerikalılar bu işi MIT (Massachusetts Institute of Tecnology) de bulunan RL(Radiation Lab)’e vermişlerdi. İki yıllık bir çalışmadan sonra Mayıs 1944 de MIT  AN/APS-20 radar, AN/APX-13 IFF (Dost düşman ayırma sistemi-Identification Friend or Foe) ve AN/ART-28 Bellhop data-link sistemlerini geliştirmeyi başardı. Bu buluştan sonra  MIT’nin dünyada yıldızı parladı. Bu sistemler Deniz Kuvvetlerinin Grumman TBM-3 Avenger av uçaklarına takıldı. Uçağın yatay stabilezisi ve kokpit dizaynı değiştirildi. Burun altına ise radar radomu ilave edildi. Yeni uçağın İsmi Grumman TBM-3W Avenger oldu. Ancak uçağın hizmete tam olarak girmesi 1948 yılını buldu.

Grumman TBM-3 Avenger

Grumman TBM-3W Avenger

Kokpitin hemen arkasındaki kapalı bölümde yan yana oturan iki radar operatörü bölmesi bulunmaktaydı. Bu uçak uçak gemilerinde konuşlandığından, hem denizde hem de havada seyyardı. Bu projenin adı Caillac-1 projesi idi. Hemen Cadillac-2 projesine geçilerek geliştirilen system Boeing B-17 Flying Fortress uçağına monte edildi. Yeni uçağın adı Boeing PB-1W olarak değiştirildi. Bu uçaklar ise karadan yapılan uçuşlarda kullanıldı.

Alttan antenli Boeing PB-1W

Bu uçaklar Amerikan Deniz Kuvvetleri tarafından 1960 yılına kadar kullanıldı. 1952 yılında yeni geliştirilen radar, dost-düşman ayırma ve data-link sistemleri AD-3/4/5W Skyraider uçaklarına takıldı.

AD-3W Skyraider

AD-3W Skyraider uçağının kapalı radar operatörü bölmesi

İlk yapılan bu erken uyarı uçakları basit olmakla beraber yapımcıları için büyük bir başarıydı. İkinci Dünya Savaşından sonra girilen soğuk savaş döneminde Ruslar bu gelişmeleri takip etmekle beraber, bu konu ile ilgili hiç bir girişimde bulunmadılar. ABD 1945 de erken uyarı uçaklarını kullanırken, Ruslar yirmi yıl gecikme ile bu sistemleri hizmete sokabildi. Bunun ana nedenlerinden en önemlisi, Rusların gerek Atlantik gerek se Pasifik’te etkin olamayışları idi.

İlk başlangıçtan itibaren erken uyarı uçaklarını sınıflandırmak çok zor. Günümüzde kullanılmayan fakat bu sistemin geliştirilmesinde önemli katkısı olan uçakları şöyle sıralayabiliriz: