25.03.2021

Yaklaşık on sene kadar önce boyun fıtığından ameliyat olmuştum. Doktoruma şaka yollu “vücudumda bir şey unutmadınız umarım” dedim. Cevabı şu oldu : “Kaptan merak etme biz de artık siz havacılar gibi checklist kullanıyoruz”. Evet havacıların vazgeçilmezi olan ve İngilizce olarak kullanılan “kontrol listesi” yani check list hayati öneme sahiptir. Bu yazımda istisnasız tüm havacılar tarafından kullanılan check list’in nasıl ortaya çıktığını aktarmak istiyorum.

1934 yılında USAAC (United States Army Air Corps – Birleşik Devletler Ordu Hava Birlikleri / USAF – United States Air Force – Amerikan Hava Kuvvetleri 1947 de kuruldu) elinde bulunan Martin B-10 bombardıman uçakları yerine geçecek bir uçak arayışına girdi. Bu isteğini üretici firmalara bildirdi. Aranan özellikler 10.000 feet irtifada yeterli bomba yüküyle on saat havada kalabilme yetenekleriydi.

Martin B-10

Konuyla ilgilenen Boeing Corporation Model 299 ; Douglas  DB-1 ve Martin Model 146 prototipleri ile yarışa girdi. Bütün prototipler istenen özellikleri taşıyordu. Douglas ve Martin prototipleri iki motorlu; Boeing prototipi ise dört motorluydu. Ancak Boeing’in üretimi olan uçak aranan özelliklerin nerdeyse dört katını karşılıyordu.

USAAC 30 Ekim 1935’te, Dayton, Ohio’da bulunan Wright Hava üssünde üç uçak  arasında yarışma yapılacağını açıkladı. Üretici firmalar prototiplerini yarış öncesi bu hava üssüne getirdi. Yarış günü hava üssünü her rütbeden asker ve gazeteciler doldurmuştu.  İlk uçuşu Boeing prototipi yapacaktı. Uçak hangardan çıkarıldığında bütün gözler dev gibi uçağa bakıyordu. Çünkü bu uçak Amerika’da üretilen ilk dört motorlu bombardıman uçağıydı. Gazeteciler uçağı “Uçan Kale”ye benzettiler. Uçağı uçuracak ekip USAAC’un en kıdemli test pilotlarından Binbaşı Ployer P. Hill ve Üsteğmen Donald P. Putt’di. Ayrıca uçakta iki uçuş mühendisi ve bir gözlemci pilot bulunmaktaydı.

Douglas DB-1 (Daha sonra B-18 Bolo)

Martin Model 146(Daha sonra Martin-146)

Model 299 hangardan çıkarılıyor.

Model 299 hangardan çıkarıldıktan sonra uçuş ekibi motorları çalıştırarak taksiye başladı. Bütün gözler uçağın üzerindeydi. Uçak piste girerek koşturmaya başladı. Kalkış normal olmasına rağmen kalkıştan hemen sonra uçak tam geriye 180 derece dönerek yere vurdu. Üs personeli canhıraş bir gayretle yanan uçaktan ekibi çıkarmayı başardı. Ancak Uçak komutanı Binbaşı Hill ve bir gözlemci hayatını kaybetti.

Model 299 düştükten hemen sonra

Model 299 un enkazı

Uçaktan yaralı kurtulan Üsteğmen Donald P. Putt, daha sonra verdiği ifade de Binbaşı Ployer P. Hill’in kalkıştan önce uçuş kumanda yüzeylerini kilitleyen sistemi açmayı unuttuğunu söyledi. Üs içinde bir araştırma komitesi kuruldu. Yapılan çalışmalar sonunda komite kazanın tamamen pilotaj hatası olduğu kanaatine vararak, yapılacak işler için kontrol listeleri hazırlanmasını tavsiye etti. Üssün test pilotları da uzun bir çalışma yaparak ilk kontrol listelerini hazırladılar. Hazırlanan ilk checklist ler “take-off- flight – before landing ve after landing”den ibaretti. Günümüzde hemen hemen her türlü hava aracında ve havacılığın diğer alanlarında kullanılan “checklist” böylece doğmuş ve tüm havacıların hayatına girmiş oldu.

Bu kazadan sonra Boeing firması ihaleyi alamadı ve iflasa yaklaştı. Ancak uçaktan etkilenen USAAC daha sonra deneme amaçlı 17 adet uçak sipariş verdi. Böylece Boeing rahat bir nefes aldı. İhaleyi Douglas firması aldı ve USAAC için 133 adet  B-18 Bolo üretti.

Daha sonra Model 299’u yeterli bulan USAAC bu uçakları Bombardıman gurubunun vazgeçilmezi haline getirdi. Model 299’un adı B-17 Flying Fortress (Uçan Kale) oldu. Toplamda 12.731 adet üretildi. Dünyada en çok üretilen üçüncü uçak unvanını aldı. (1.B-24 Liberator- 18.188 adet / 2.Junkers Ju-88 – 15.183 adet) Amerika’nın İkinci Dünya Savaşında, Almanya’ya attığı1,5 milyon ton bombanın; 600 bin tonu B-17’ler tarafından atıldı. B-17’ler yaptıkları uçuşlarda yaklaşık 18 milyon mil (33,5 milyon km) kat ettiler.

B-17 filosu bombardımana gidiyor

Kazada hayatını kaybeden Binbaşı Ployer P. Hill’in adı bu üsse verildi. (Hill Air Force Base, Dayton, Ohio)

Günümüzde nostaljik uçuşlar yapan B-17’ler bulunmakla beraber, Georgia eyaletinin Pooler kentinde bulunan Mighty Eight Ulusal Müzesinde de sergilenmektedir.

Sevgiyle kalın!