YAZARLAR

YÜZEN JETLER

02.05.2020

Wright kardeşler ilk uçağı uçurmadan evvel denize inip kalkan uçakların teorisi geliştirilmiş ve patentleri alınmıştı. İlk patenti 1876 yılında, hareketli iniş takımları olan deniz uçağıyla Fransız Alphonse Peneud aldı. 1898’de Avusturya’lı Wilhelm Kress patentle kalmadı ve uçağı yaptı. Uçağın ismini Drachenflieger (Uçan Ejderha) koydu. 30 beygirlik Daimler motora sahip olan bu uçak hiçbir zaman sudan kalkamadı.

Drachenflieger

İlk uçağın yapımından kısa bir süre sonra deniz uçakları yapılmaya başlandı. İlk deniz uçağını 1905 yılında Fransız Gabriel Voisin yaptı ve motorsuz bu uçak, motorlu bir deniz aracıyla çekilerek Sen nehrinden kalktı ve  150 yarda uçtu ve tekrar nehre indi. 28 Mart 1910’da Fransız Henri Fabre ilk motorlu deniz uçağını uçurarak tarihe geçti.

Fabre Hydroavion

Bundan sonra deniz uçakları geliştirildi ve her alanda kullanılmaya başlandı. 1911 yılında kurulan Türk Havacılığında da deniz uçakları vardı. Birinci dünya savaşından sonra da deniz uçakları sıklıkla kullanıldı. Hatta bazı deniz uçakları efsane oldu. İkinci Dünya savaşından sonra deniz uçaklarının kullanımı süratle azaldı. Bunun ana nedeni savaştan sonra atıl durumda kalmış bir sürü pist olması ve yerden kalkan uçakların performanslarının deniz uçaklarına göre çok artmış olmasıydı.

Buna rağmen İngilizler okyanuslarda savunma amaçlı kullanılmak üzere yüzen bir jet uçağı geliştirdiler. Daha once pervaneli deniz uçakları yapımında tecrübeli olan Saunders-Roe şirketi SR.A/1 yüzen jeti uçurmayı başardı.

SR.A/1 denizde

1947’de ilk uçuşunu yapan bu uçak hiçbir zaman operasyonel olarak kullanılmadı. Sebebi ise uçak gemilerinin ortaya çıkmasıydı.

SR.A/1 müzede

1950 yılında Amerikan Deniz kuvvetleri üretici firmalara yüzen jetlere ilgi duyduklarını bildirdi. Talep edilen uçağın supersonik olması gerekiyordu. Convair firması çalışmalara başladı. Temel olarak kendi üretimleri olan F-102 uçağını alarak altına kızaklar yaptılar. İlk uçuşunu 1953’de yaptı. Bu kısa bir uçuştu ve uçakta aşırı titreşim ve kızaklarda problemler tespit edildi.

XF2Y-1 kalkışta

Daha sonra motor değiştirildi ve hava alıkları yukarı alındı , kızaklar geliştirildi fakat bu uçak ses süratine yaklaşmasına rağmen supersonic uçamadı. Toplam beş adet prototip üretildi, bir test pilotu hayatını kaybetti fakat Convair F2Y Sea Dart aranan özelliklere ulaşamadı. 1957’de proje sonlandırıldı. Bu uçaklardan birisi San Diego Hava Müzesinin girişini süslemektedir.

Convair F2Y Sea Dart

Aynı yıllarda Amerikan Stratejik Hava Kuvvetleri Komutanlığı nükleer silah taşıyabilen ağır bombardıman uçağı arayışına girmişti. Bu  görevi Deniz kuvvetleri üstüne alarak 1951 yılında ihaleye çıktı. Deniz uçağından aranılan özellikler; en az 1300 deniz mili menzil, 14 ton silah taşıma kapasitesi ve deniz seviyesinde 0,9 mach yapabilme gücüydü. İlgilenen tek firma Martin’di. Uzun çalışmalar sonunda ilk prototipi 1955 yılında ortaya çıkardılar ve ismi XP6M-1Sea Master oldu. 14 Temmuz 1955’de ilk uçuşunu yaptı.

XP6M-1Sea Master

Test uçuşları devam ederken, uçuş kontrollerinde meydana gelen arıza nedeniyle uçak düştü ve altı personel öldü. Bir yıl sonra ikinci prototipte fletner arızası meydana geldi ve uçuş ekibi fırlatma sandalyesi sayesinde kurtuldu. Üçüncü prototip Ocak 1958’de hazır oldu ancak problemler çözülemedi. Toplam 12 adet üretilip günümüz parasıyla iki buçuk milyar dolar harcanmasına rağmen projeye son verildi. Martin firması bu olaydan sonra iflas ederek tarihe karıştı.

Martin P6M Sea Master havada

Batıda bunlar yaşanırken doğuda Ruslar da deniz uçakları için çalışıyorlardı. Rus deniz uçaklarının en ünlü ismi, Gürcü asıllı Georgi Mikhailoviç Beriev’ dir. Gürcü dilinde soyadı Beriashvili olup ruslaştırma polikaları yüzünden soyadı Beriev olmuştur. Aynı Türk asıllıların oğlu/zade olan soyadı uzantılarının ov/of olarak değiştirilmesi gibi. İlk deniz uçağını 1931’de yaptı. Be-2 adlı bu uçak o zaman için çok beğeni topladı.

Be-2

Be-4

1934’de hükümet desteğiyle Beriev Dizayn Bürosunu kurarak çalışmalara başladı. Fabrika Azak denizi kıyısındaki Taganrog şehriydi.

General Georgi Mikhailoviç Beriev

Beriev Dizayn Bürosunda daha önceden yaptığı bir deniz uçağını geliştirerek   MBR-2 deniz uçağını üretti. Deniz devriye, keşif ve nakliye uçağı olarak kullanılan bu tipten 1365 adet üretildi ve Finlandiya ve Kuzey Kore’ye ihraç edildi.

Beriev MBR-2

Beriev Dizayn Bürosu bundan sonra Be-6/10/12/30 gibi çok çeşitli pervaneli deniz uçağı üretti. Bu uçakların çoğu hala Rusya ve Uzak Doğu ülkeleri tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Be-6

Be-12

Jet motorları icat edilince, jet motorlu deniz uçağı  Beriev’ in hayallerini süslemeye başladı. Bu hayali gerçekleştirmek için Be-6’un ana gövdesini temel alarak bir gövde geliştirdi. Martı kanatların ortasına motorları yerleştirerek Sovyetler birliğinin ilk yüzen jetini imal etti. Bu uçak 30 Mayıs 1952’de ilk uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. Sadece bir tane üretilen bu uçağa Beriev R1 adı verildi.

Beriev R1

Beriev dizayn bürosu R1’ i geliştirerek Be-10 modelini geliştirdi. 1956 yılında ilk uçuşunu yapan bu uçak, Amerikan Martin P6M Sea Master uçağı ile aynı özellikleri taşıyordu. Toplam 28 adet üretildi.

Be-10 kalkışta

Be-10 bir Rus pulunda

Beriev 1979’da vefat etti ancak Beriev dizayn bürosu hız kesmeden çalışmalarına devam etti. 1986 yılında Beriev A-40 denizaltı imha uçağını yaptılar.

Beiev A-40 ve Be-12 kol uçuşunda

Sadece bir tane üretilen A-40 Albatros daha da geliştirilerek Beriev Be-200 modeline ulaşıldı. 1998’de ilk uçuşunu yapan bu uçak 2003’te dünya pazarına sunuldu. Beriev bu modelle büyük bir başarı kazandı. Bu uçaklarda, isteğe bağlı olarak batı sistemleri de kullanılabiliyor. İsteyen müşteri Rus sistemleri yerine batı sistemlerini seçebiliyor. Bu uçak Portekiz ve İsrail’ de çıkan büyük yangınlara müdahele ederek gücünü kanıtladı. Ancak deniz uçaklarının en büyük dezavantajı, sürekli su ile temasta olduğu için korozyona maruz kalması. Beriev bu problem için suya temas eden bölgelerin titanyumdan imali seçeneğini sunuyor. Glass kokpit ve fly-by-wire sistemi uçağa güven veriyor. 2 ton suyu 12 saniyede gövde altına doldurabiliyor. Diğer önemli konu ise bu uçağın EASA sertifikası almış ilk Rus uçağı olması. Bu uçaktan şu ana kadar 17 adet üretildi. Kullanan ülkeler Rusya, Azerbaycan ve Şili. İlginç olan ise bir Amerikan şirketinin (Seaplane Global Services) 4 adet kesin, 6 adet opsiyonlu olarak sipariş vermesi. Çin’ de iki adet siparişe hazırlanıyor. Bu uçakla ilgilenen bir çok ülke var. Bilindiği gibi bu uçak İstanbul’a geldi ve bir uçuş yaptı. İyi niyet anlaşması yapıldığını zannediyorum.

Be-200 kalkışta

Be-200 Atatürk Havalimanı’na iniş

Sonuç olarak Batı deniz uçaklarının üretim ve kullanımında başarılı olamadı. Ancak Rusya bu konuda ısrarlı çalışmalarının ürününü alıyor gibi görünüyor. Beriev mühendislerinin gelecek planları da göz kamaştırıyor. Özellikle deniz üzerinde hava yastığıyla uçan jetler gelecek vaadediyor.

Beriev Be-2500 yer yastığı jeti modeli

Beriev bütün bunların yanında sportif deniz uçakları, kara uçakları ve erken uyarı sistemleri üretmektedir.

Güzel Yurdumda havaların ısınmasıyla beraber yangın mevsimi yaklaşıyor. Yıllardır ülkemizde havadan yangınla mücadele ihale usulü yabancılara veriliyor. Bu mücadele bizzat tarafımızdan yapılmalı. Bunun için önce elimizdekilerle yetinmeliyiz. Elimizdekilerin kıymetini bilip bakımlarını çok iyi yapmalıyız. Çünkü deniz uçaklarının korozyon gibi büyük bir problemi var.

Be-200 su boşaltırken

Elimizdekiler eksikse ve bu tür bir uçak alınacaksa çok rollü olmalıdır. Rusya Afet Bakanlığının elindeki Be-200 uçakları bu modeldir. Ayrıca bu uçaklar mutlaka Deniz Kuvvetleri Komutanlığı kullanımında olmalıdır. Uçakta mutlaka ülkemizde üretilen seyrüsefer, radar ve silah sistemleri kullanılmalıdır. Ortak üretim olanakları aranmalıdır. Geleceği planlamak amaç ise;  uçakta şu özellikler bulunmalıdır:

*Havadan yangınla mücadele

*Deniz devriye ve keşif

*Denizaltı imha

*Silah (Makinalı top, Torpido ve Roket)

*Arama kurtarma

*Nakliye

*Ambulans

*Zirai ve askeri amaçlı ilaçlama

*Havada yakıt ikmali

Üç tarafı denizlerle kaplı olan yurdumuzun dört bir tarafına (veya deniz üslerimize) bu özellikleri taşıyan uçakları konuşlandırdığımızda bir çok konuyu çözmüş olacağımıza eminim.

Sevgiyle kalın!

Kaynaklar: Jet Flying Boats-David Oliver / Çeşitli internet siteleri




Yazarın Diğer Yazıları

Norwegian Billund’da atağa kalkıyor

Ryanair’in yüksek vergiler nedeniyle çekilme kararı aldığı…

Brüksel’de grev kaosu geri dönüyor

Belçika’da Brüksel Havalimanı’nda 13 Şubat’ta havalimanı…

Zimbabwe’de Hongdu düştü: 1 ölü

Afrika ülkesi Zimbabwe’de Hongdu K-8 tipi savaş uçağını…

Roscosmos’ta flaş atama

Rusya uzay ajansı Roscomos’un tepe yönetiminde, Rusya Devlet…

ATR-72’de silah skandalı

Honduras'ın başkenti Tegucigalpa'dan turistik Roatan Adası'na…

ABD’den İsrail’e 7,4 milyar dolarlık silah satışı

ABD hükümeti İsrail'e 7,4 milyar dolar değerinde silah satışına…

Norveç F-35’lerinde Rus alarmı

Norveç Hava Kuvvetleri’ne ait F-35 uçaklarının NATO sınırı…

Alaska’da Cessna düştü: 10 ölü 

Geçtiğimiz 7 Şubat'ta ABD’nin Alaska eyaletinde radardan…

AJet uçağını kokpit camı geri döndürdü

AJet’in İstanbul Sabiha Gökçen-Batman seferini yapan uçağı…